به گزارش خبرنگار شرکت بازآفرینی شهری در این کارگاه آموزشی که به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، اسماعیل زیارتی رئیس مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری و روستایی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، یاسر لک معاون مسکن و بازآفرینی استان تهران و مدیران کل راه و شهرسازی استان‌های سمنان، گلستان، قزوین، تهران، قم، البرز و جمعی از شهرداران و مسوولان شهری حضورداشتند.
در این جلسه الماسی با اشاره به این که از آذر ماه سال گذشته تا کنون سه دوره آموزشی با همت شرکت بازآفرینی شهری ایران و همکاری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، اداره‌کل راه و شهرسازی استان تهران و پژوهشکده فرهنگ و هنر و معماری جهاد دانشگاهی برگزار شده است، توضیح داد: اولین دوره آموزشی با محوریت « مفاهیم بازآفرینی شهری پایدار» دو موضوع ظرفیت‌سازی و تامین مسکن در بافت‌های میانی و تاریخی (به همراه تجربه سازمان نوسازی شهر تهران ) و ارتقای تدریجی کیفیت مسکن در سکونتگاه‌های غیررسمی ( به همراه ارائه دو تجربه در شهرهای نیشابور و زاهدان) مورد بررسی قرار گرفت.
او افزود: در دومین دوره آموزشی با محوریت تاب آوری و بازآفرینی شهری موضوعاتی نظیر تاب‌آوری چیست و چرا مهم است، روش‌های اندازه‌گیری تاب آوری شهری، برنامه‌ریزی برای ارتقاء تاب آوری شهری، مفاهیم لرزه خیزی - اثرات یک زلزله و تبعات ثانویه آن در کلانشهرها با تاکید بر زلزله های تهران، بررسی زمین لغزش‌ها و خسارت‌های ناشی از آن و فرونشست و خسارت‌های ناشی از آن با تاکید بر استان تهران بررسی شد.
به گفته الماسی سومین دوره آموزشی با محوریت مسکن و بازآفرینی شهری پایدار با موضوع برنامه‌ریزی مسکن کم درآمدان در ایران از توزیع زمین تا طرح اقدام ملی مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت.
در این جلسه پویا علاءالدینی عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با بیان این که طی 40 سال گذشته طرح‌های بسیاری برای تامین مسکن کم درآمدان شکل گرفته که بعضی از آن‌ها اجرایی شده و برخی نیز از دستور کار خارج شده‌اند، گفت: انقلاب و جنگ، رشد جمعیت، مهاجرت به شهرها و شکل‌گیری و رشد سکونتگاه‌های غیررسمی نیاز به تامین مسکن برای گروههای مختلف را افزایش داده است و همه این موارد نشان دهنده این است که ساخت مسکن برای گروههای کم درآمد باید در اولویت قرار گیرد.
او با اشاره به سیاستگذاری‌های اجتماعی گفت: سیاستگذاری اجتماعی به معنای برنامه‌ریزی دولت برای کاهش نابرابری‌هاست و اصل 31 و 43 قانون اساسی نقش مهمی برای دولت در تهیه مسکن قایل است.
او در ادامه به بررسی نقش برنامه‌های توسعه پنج ساله در ساخت مسکن پرداخت و گفت: در 10 سال ابتدایی بعد از انقلاب تعداد زیادی زمین واگذار شد که این امر در پایین نگه داشتن قیمت زمین و مسکن موثر بود اما به دلیل این که مکانیزم درستی نداشت در ادامه نتیجه معکوس به بار آورد و خصوصی‌سازی مغفول ماند.
توجه به مسکن استیجاری در برنامه‌های دوم و سوم توسعه
عضو هیات علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با اشاره به برنامه‌های مسکن در برنامه دوم و سوم توسعه توضیح داد: در برنامه‌های دوم و سوم، مسکن استیجاری مورد توجه قرار گرفت و آزادسازی بازار در این دو برنامه صورت گرفت. با این وجود شاهد بودیم که بعد از گذر از دوره رکود مسکن و رونق آن، قیمت‌ها به شدت افزایش پیدا کرد، در این مدت تعداد زمین‌های تخصیصی نیز روند کاهش داشت.
او ادامه داد: در برنامه چهارم طرح جامع مسکن گنجانده شد و مسوولان به درستی متوجه شدند که برای مسکن باید برنامه چند وجهی داشته باشند اما این طرح نهایی نشد و مسکن مهر جای آن را گرفت.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به احداث شهرهای جدید گفت: اندیشه، پرجمعیت‌ترین شهر جدید تهران است اما از شهرهایی مانند رامشار، رامین، شیرین‌شهر و امیرکبیر چندان استقبال نشد. در مجموع شهرهایی که نزدیک تهران هستند یا مسکن مهر در آن‌ها اجرا شده، موفق بوده اند.
استفاده از ساز وکارهای محلی برای شناسایی گروههای کم درآمد
او افزود: یکی از مواردی که در ایران مورد غفلت گرفته، استفاده از ظرفیت‌های محلی برای شناسایی گروههای کم درآمد است. واقعیت این است که دولت‌ها توانایی شناسایی گروههای کم درآمد را ندارد و چنانچه ساز و کار محلی تعریف نشده باشد، نمی توان برای کنترل قیمت املاک و مستغلات کاری انجام داد.
علاءالدینی با بیان این‌که وجود سکونتگاه‌های غیررسمی در اطراف پرند و پردیس قابل توجه است و باید مورد بررسی قرار گیرد، اظهار کرد: انتقاد مهمی که به شهرهای جدید وارد است را می توان زمین فروشی گسترده برای ارائه خدمات در شهرهای جدید برشمرد. به گفته او در تامین مسکن کم درآمدان مداخله دولت الزامی است و دولت باید مسکن بسازد اما در روند ساخت و سیاست‌ها باید تجدید نظر شود.
او با اشاره به این که مسکن مهر به خودی خود خوب است اما هنگامی که آن را در مناطق دورافتاده اجرا می‌کنیم، مشکل ایجاد می‌شود، تصریح کرد: اشتباه دیگر در تامین مسکن این است که یارانه‌های داده شده مورد ارزشیابی قرار نگرفته و مهم‌تر از همه برنامه‌های تدوین شده به خوبی اجرایی نشده‌اند.
مدیریت مهاجرت به شهرهای بزرگ
اسماعیل زیارتی رئیس مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری و روستایی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور نیز با اشاره این که تا کنون در برنامه‌های توسعه به شکل هدفمند رشد شهر نشینی را دنبال نکرده‌ایم، گفت: در برخی کشورها افزایش شهرنشینی به شکل هدفمند ترویج می شود و متناسب با مهاجرت به شهر، اشتغال و مسکن را نیز برای مهاجران فراهم می کنند اما در کشور ما مهاجرت به شهرها بی رویه است و تازمانی که موضوع مهاجرت مدیریت نشود همواره باید به دنبال تامین مسکن برای مهاجران باشیم.
زیارتی افزود: سیاست‌های اجرایی ما در بحث عمران روستایی برخلاف این روند بوده و همواره به دنبال خدمات رسانی به روستاهای کوچک بوده ایم حتی به روستاهای زیر 20 خانوار نیز برق‌رسانی انجام شده است. سیاست ما این بود که روستایی باید در روستا بماند اما این اتفاق نیفتاد.
او اظهار کرد: انتظاری که از نظام برنامه‌ریزی داریم این است که مشکل آمایش و چیدمان جمعیت در ایران حل شود، اکنون 80 درصد جمعیت ما در نیمه شمالی و غربی کشور مستقرند این در حالی است که شهرهای جنوبی کشور در جوار دریای عمان و خلیج فارس قرار دارند و از ظرفیت‌های خوبی برای زندگی برخوردارند.
زیارتی در ادامه با اشاره به این که همخوانی سیاست‌های کلان باید بررسی شود، تصریح کرد: اگر تولید مسکن حرف اصلی ماست چرا به عمران روستایی اینقدر توجه می کنیم و هزینه زیرساخت می دهیم .حال که آب، برق وجاده را به روستاها برده‌ایم باید همان جا کارگاه‌های تولید و اشتغال راه بیاندازیم، الان زمان کارآفرینی در روستاهاست.
یاسر لک معاون مسکن و بازآفرینی استان تهران نیز سوالی مطرح کرد با این عنوان که جامعه دانشگاهی کدام ساز و کار و توصیه را به عنوان پیشنهاد به سیستم دولتی ارائه می کند و علاءالدینی در پاسخ به این سوال گفت: کمتر کشوری مانند ایران با تورم دو رقمی مواجه است؛ دولت در تنگنا قرار دارد اما می تواند با استفاده از تجربیات کشورهای موفق در این زمینه مانند آلمان و هلند استفاده کرده و روی تامین زمین مسکن کم درآمدان تمرکز کند اما باید سیستم نظارتی بر زمین حفظ شود و تامین مالی با برنامه‌های نوآورانه مردم محور مورد پژوهش قرار بگیرد .
در پایان الماسی معاون فنی و نظارت شرکت بازآفرینی شهری با بیان این که تمام آنچه گفته شد نشان می دهد از یک سو تحولات جمعیتی – اجتماعی و البته اقتصادی خانوارها به عنوان یک عامل بیرونی می تواند متغیرهای اثرگذار بر بازار تقاضای مسکن را متاثر کند، گفت: شناخت این بازار مستلزم شناخت و تحلیل این تحولات و پیش بینی آن‌هاست. از سوی دیگر آگاهی از ساز و کار بازار تقاضای مسکن به عنوان بازاری چند وجهی و متکثر به طور ماهوی پیچیده است و درک آن مطالعه‌ای عمیق و موشکافانه را طلب می‌کند که خود را در ضرورت مطالعه بازار مسکن به منظور دستیابی به برنامه‌ریزی و سیاستگذاری صحیح بازنمایی می کند.
او اظهار کرد: بنابراین آموزش مدیران شهری از تحولات مسکن در ایران، متغیرهای موثر در آن، تامین مالی، ظرفیت‌سازی تولید مسکن در بافت‌ها و نظایر این موارد گامی مهم در پیشبرد اهداف کلان سیاستگذاری مسکن در ایران به شمار می رود.
